1. Жалпы ережелер

 

Клиринг-биржалық мәмілелер жасасу нәтижесінде, оның ішінде міндеттемелердің неттингін жүзеге асыру нәтижесінде тауар биржасы мүшелерінің талаптары және (немесе) міндеттемелері туралы ақпаратты айқындау, тексеру және беру және осындай міндеттемелерді тоқтатуға және (немесе) орындауға негіз болып табылатын құжаттарды (ақпаратты) дайындау процесі;

 Тауар биржасы (Биржа) - "Астана "Тауар биржасы"АҚ 

Биржаның клирингтік орталығы - "Астана "клирингтік орталығы"ЖШС;

Биржалық саудаға қатысушылар-биржалық сауданың белгіленген қағидалары бойынша тауар биржасында өзара іс-қимыл жасайтын клиенттер, брокерлер және дилерлер;

Биржалық сауда-саттыққа қатысушылар-тауар биржасында аккредиттеу рәсімінен өткен және тауар биржасында биржалық мәмілелерді жүзеге асыруға құқығы бар брокерлер және (немесе) дилерлер;

 Биржалық брокер (брокер) – өз қызметін тауар биржасында жүзеге асыратын және тапсырысы бойынша, клиенттің есебінен және мүддесі үшін биржалық тауармен мәмілелер жасайтын заңды тұлға;

 Биржалық дилер (дилер) – өз қызметін тауар биржасында жүзеге асыратын және өз мүддесі үшін және өз есебінен биржалық тауармен мәмілелер жасайтын заңды тұлға;

 Биржалық алым-тауар биржасы биржалық сауда-саттықты ұйымдастырғаны үшін алатын комиссия;

 Клиент-биржалық тауармен мәмілелер жасау үшін брокердің және (немесе) дилердің қызметтерін пайдаланатын жеке немесе заңды тұлға

 Биржалық сауда қағидалары-биржалық сауданың үлгілік қағидалары негізінде әзірленген әрбір тауар биржасы үшін биржалық сауданы жүргізу тәртібін белгілейтін құжат;

 Биржалық сауда-саттық-биржалық мәмілелер жасау процесін автоматтандыруды қамтамасыз ететін тауар биржасының электрондық сауда жүйесіне берілген электрондық өтінімдер негізінде биржалық тауарлар, стандартталмаған тауарлар бойынша мәмілелер жасауға бағытталған биржалық сауда қағидалары шеңберінде жүргізілетін процесс;

 

Биржалық тауар-бірліктері барлық жағынан бірдей, ұқсас сипаттамаларға ие және ұқсас компоненттерден тұратын Еуразиялық экономикалық одақтың сыртқы экономикалық қызметінің бірыңғай тауар номенклатурасына енгізілген стандартталған біртекті тауар, бұл оларға әртүрлі өндірушілерден партиялардың толық өзара алмастырылу қасиеті бар функцияларды орындауға мүмкіндік береді, сондай-ақ мерзімді келісімшарт;

 Бұйрық / тапсырма-белгілі бір іс-әрекеттің жүзеге асырылуын көрсете отырып, клиент ұсынатын құжат;

 Биржалық қамтамасыз ету (қамтамасыз ету) – жасалатын биржалық мәмілелер бойынша өз міндеттемелерінің орындалуын қамтамасыз ету ретінде биржалық сауда-саттыққа қатысу үшін тауар биржасының клирингтік орталығына биржалық саудаға қатысушылар қайтарымды негізде енгізетін ақшалай қамтамасыз ету.

 Клирингке қатысушы-клирингтік орталықпен клирингтік қызмет көрсетуді жүзеге асыру туралы шарт жасасқан тұлға.

2. Клирингке қатысушыларды тіркеу тәртібі.

 

2.1. Клиенттің биржалық саудаға қатысушы ретінде биржада тіркеуден өтуі үшін клиенттер Биржаның клирингтік орталығымен (КО) клирингтік қызмет көрсетуге шарт жасасуы тиіс.

2.2. Тіркеуді жүзеге асыру үшін клиент Биржаның клирингтік орталығына банктік шоттардың бар екендігі туралы банктен(банктерден) Анықтама және заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу туралы куәлік ұсынады.

Клирингтің әрбір қатысушысына клиенттің жеке нөмірі беріледі.

2.3.Клирингке қатысушы тіркелгеннен кейін КО Клиентті клирингке қатысушылардың тізіліміне енгізеді.

 2.4. Заңды тұлғаның тіркеу деректері өзгерген, басшы және/немесе қол қоюға құқығы бар тұлға ауысқан, банк деректемелері өзгерген жағдайда клирингке қатысушы бұл туралы КО-ға дереу хабарлауға және тиісті құжаттарды ұсынуға міндетті.

 2.5. Осы Қағидалардың 2.4-тармағы бұзылған жағдайда КО клирингке қатысушының тиісті емес банктік шотына ақша қаражатын аударғаны үшін жауапты болмайды.

 

3. Шарттарға қойылатын талаптар,

жасалатын клирингтік орталық

 

3.1.   Клирингтік қызмет көрсету шарты жазбаша нысанда жасалады.

3.2. Клирингтік қызмет көрсету шарты тараптардың келісімі бойынша өзгертілуі және толықтырылуы мүмкін. Клирингтік қызмет көрсету шартына барлық өзгерістер мен толықтырулар жазбаша нысанда жасалуға және Тараптардың уәкілетті өкілдері қол қоюға тиіс.

 

4. Құпиялылық.

4.1. Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасында көзделген жағдайларды қоспағанда, тауар биржасында коммерциялық құпияны құрайтын мәліметтер жария етілуге жатпайды.

 

5. Қамтамасыз ету тәртібі мен тәсілдері

клирингке қатысушылардың міндеттемелерін орындау

 

5.1. Биржалық саудаға қатысушылардың тауар биржасымен есеп айырысуы биржалық мәмілелер бойынша клирингтік қызметті жүзеге асыру қағидаларына және клирингтік қызмет көрсетуге арналған шарттарға сәйкес жүргізіледі.

5.2.  Тауар биржасында жасалған мәмілелер бойынша биржалық тауарға ақы төлеу және жеткізу мынадай тәсілдермен жүзеге асырылуы мүмкін:

 1) биржалық сауда-саттықтың нәтижелері бойынша клирингті жүзеге асыратын тауар биржасы немесе клирингтік орталық есеп айырысу ұйымында есеп айырысу ұйымының биржалық сауда-саттықта жасалған мәмілелер бойынша есеп айырысуларды жүзеге асыруға қатысуын көздейтін шарт жасасқан, Биржаның қағидаларында көзделген биржалық тауардың жеткізілгенін растайтын құжаттар ұсынылған жағдайда ашылатын есеп айырысу ұйымында шот ашу жолымен тауарға ақы төлеу тиісті мәміле жасалды;

 2) тиісті мәміле жасалған Биржа қағидаларында айқындалған мамандандырылған ұйымда жай немесе қосарланған қойма куәлігін (кепіл куәлігінен бөлінген қойма куәлігін) немесе бар немесе бар екенін растайтын Биржа қағидаларында айқындалған өзге де құжаттарды депозитке салған жағдайда, "төлемге қарсы жеткізу" шарттарында есепшот ашпай, есеп айырысу ұйымы арқылы тауарға ақы төлеу биржалық тауарды жөнелту;

3) сатып алушының тауарды алдын ала төлеу шарттарымен тауарды жеткізуі;

4) сатушының тауарды алдын ала жеткізу шарттарында тауарға ақы төлеуі.

5.3. Биржа қағидаларында биржалық сауда-саттықта жасалған мәмілелер бойынша есеп айырысудың бір немесе бірнеше тәсілдерін көздеуге жол беріледі.

 Егер биржа ережелерінде белгілі бір сауда режимінде биржалық сауда-саттықта жасалған мәмілелер бойынша есеп айырысудың бірнеше әдісі көзделген жағдайда, Тараптар осы әдістердің біреуін ғана таңдайды.

5.4. КО Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасында көзделген биржалық саудаға қатысушылар енгізетін, КО банк шотына есептелген қамтамасыз етудің сақталуы мен уақтылы қайтарылуы үшін жауапты болады.

5.5.   КО келесі функцияларды орындайды:

      1) жасалған биржалық мәмілелер бойынша ақпаратты жинауды және өңдеуді жүзеге асырады;

      2) жасалған биржалық мәмілелердің шарттарын есепке алуды және Растауды жүргізеді;

      3) биржалық мәмілелер жасау нәтижесінде жүзеге асырылатын есептеулерге қатысушы тараптардың өзара талаптары мен міндеттемелерін есепке алуды жүзеге асырады;

      4) биржалық сауда-саттыққа қатысушыларды биржалық қамтамасыз етуді қабылдайды және есепке алуды жүргізеді;

      5) тараптардың биржалық мәмілелер бойынша талаптарын және (немесе) міндеттемелерін айқындайды, олар бойынша есеп айырысуларды ұйымдастырады;

      6) биржалық мәмілелерді орындауда қолдау көрсетеді.

5.6. Клирингтік қызмет көрсету клирингтік қызмет көрсетуге жасалған шарттар (бұдан әрі-шарт) негізінде жүзеге асырылады. Клирингтік орталық биржалық саудаға қатысушылармен жасасатын шарттарда биржалық мәмілелер бойынша клирингтік қызметті жүзеге асыру қағидаларына сілтеме болуға тиіс.

6. Енгізу және қайтару тәртібі

қамтамасыз ету.

6.1. Сауда-саттыққа қатысу үшін клирингке қатысушылар биржалық сауда қағидаларында белгіленген мерзімде КО-ның банктік шотына ақша қаражатын аудару жолымен КО-ға қамтамасыз етуді есептейді.

6.2. Егер биржалық саудаға қатысушы сауда-саттық нәтижелері бойынша жеңімпаз деп танылмаса, онда қамтамасыз ету сомасы үш жұмыс күні ішінде қайтарылуға жатады.

6.3.  Сауда-саттыққа қатысуға қамтамасыз етуді қайтаруды клиринг орталығының маманы клирингке қатысушының есеп шотына ақша қаражатын аудару жолымен жүзеге асырады.

6.4. Егер биржалық саудаға қатысушы сауда-саттық нәтижелері бойынша жеңімпаз деп танылса, онда қамтамасыз ету сомасы мәміле бойынша міндеттемелер орындалған жағдайда үш жұмыс күні ішінде қайтарылуға жатады.

6.5. Биржалық саудаға қатысушы биржалық мәміле бойынша өз міндеттемелерін орындамаған жағдайда, ол енгізген биржалық қамтамасыз етуді Биржаның клирингтік орталығы зардап шеккен тараптың пайдасына аударуға тиіс.

7. Тізілімдерді қалыптастыру тәртібі

Клирингтік орталық

 

7.1. КО келесі тізілімдерді жүргізеді:

1) клирингтік қызмет көрсету шарттарының тізілімі;

2) клирингке Қатысушылардың тізілімі;

3) клирингке қатысушылардың ақшалай кепілдерін қайтару тізілімі;

Көрсетілген тізілімдер мен журналдарды клирингтік орталық қағаз және/немесе электрондық нысанда жүргізеді.

7.2. Клирингке Қатысушылардың тізілімі клирингке қатысушыларды бір мәнді сәйкестендіруге арналған және мынадай ақпаратты қамтиды:

1) толық атауы;

2) клирингке қатысушының жеке нөмірі;

3) заңды мекенжайы;

4) пошта мекенжайы, электрондық пошта мекенжайы;

5) телефон, факс нөмірі;

6) есептеулер жүзеге асырылатын клирингке қатысушылардың деректемелері;

7) Бірінші басшының Т. А. Ә. және лауазымы;

8) клирингке қатысушының мәмілелері бойынша клиринг жүргізуді тоқтата тұру бойынша клиринг орталығы қабылдаған тәртіптік шаралар туралы немесе клирингке қатысушылардың тізімінен шығару туралы ақпаратты қамтиды.

7.3. Клирингке қатысушылардың ақшалай кепілдерін қайтару тізілімі мынадай ақпаратты қамтиды:

1) жеке нөмір;

2) енгізілген ақшалай кепіл мөлшері

3) қайтару тізілімінің күні мен нөмірі.

7.4. Клирингтік қызмет көрсету шарттарының тізілімі мынадай ақпаратты қамтиды:

1) шарт жасалған күн

2) клиенттің атауы

3) шарттың нөмірі.

7.4. Тиісті тізілімдерде көрсетілуге жататын ақпарат операциялық күн аяқталғаннан кейін күн сайын енгізіледі.

8. Клирингті жүзеге асырудың жалпы тәртібі

 

8.1.  Қамтамасыз ету тікелей КО банктік шотына түседі.

 

8.2. Клирингке қатысушы КО-ның банктік шотындағы өз қаражатын жазбаша түрде КО-ға өкім беру жолымен билік етуге құқылы. Барлық есептеулер клирингке қатысушының (не сенім білдірілген адамның) жазбаша тапсырмасы бойынша ғана жүргізіледі.